 |
Nawigacja |
|
|
Użytkowników Online |
|
|
 Gości Online: 3
Brak Użytkowników Online
Zarejestrowanch Uzytkowników: 970
Najnowszy Użytkownik: lublin
|
|
|
|
|
|
|
Konstytucja marcowa |
|
|
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została opublikowana 1 czerwca 1921 r. i od razu weszła w życie. Równolegle z tą konstytucją, na mocy przepisów przejściowych, uchwalonych przez Sejm Ustawodawczy, obowiązywały postanowienia małej konstytucji z roku 1919, w odniesieniu do spraw ustrojowych związanych z funkcjonowaniem parlamentu i urzędu Naczelnika Państwa jako głowy państwa polskiego.
Konstytucja marcowa mała konstytucja z roku 1919 obowiązywały równolegle od 1 czerwca 1921 r. do 11 grudnia 1922 r., czyli do chwili wyboru przez Zgromadzenie Narodowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i objęcia przez niego urzędu.
To była nowoczesna polska konstytucja, odwołująca się w uroczystej apostrofie, poprzedzającej właściwy tekst, do najświetniejszej polskiej tradycji, czyli do wiekopomnej konstytucji 3 maja.
Wprowadzała demokratyczny ustrój republikański z silnym parlamentem. Władzę zwierzchnią przyznawała Narodowi, choć nie definiowała tego pojęcia. Z ducha i litery konstytucji wynikało, że przez Naród rozumie się wszystkich obywateli państwa, bez względu na ich faktyczną narodowość. Tak to trzeba rozumieć, bo w w odrodzonej Rzeczypospolitej żyło w tym czasie tylko około 70% obywateli narodowości polskiej. Bardzo liczni byli Ukraińcy i Rusini, Żydzi, Białorusini, także Niemcy. Na Kresach wschodnich duża część ludności mówiła o sobie po prostu tutejsi, nie podając narodowości. Liczyło się obywatelstwo RP.
O demokratycznym charakterze konstytucji świadczyła likwidacja jakichkolwiek przywilejów stanowych i herbów.
Konstytucja marcowa obowiązywała jako najwyższy akt prawny Rzeczypospolitej do chwili wejścia w życie konstytucji kwietniowej, czyli do 24 kwietnia 1935 r. Niektóre jej przepisy obowiązywały równolegle z konstytucją kwietniową, na mocy jej postanowień.
Do niektórych przepisów konstytucji marcowej odwoływała się propagandowo komunistyczna "mała konstytucja" z roku 1947, "uchwalona" przez sowieckich kolaborantów po sfałszowanych wyborach do pseudo sejmu. W roku 1952 nową "konstytucję" napisał Polsce Stalin...
Konstytucja marcowa ustanowiła dwuizbowy parlament Sejm i Senat, nadrzędny wobec innych organów państwa. Obie izby łączyły się w Zgromadzenie Narodowe, do którego kompetencji należały wybór Prezydenta i przyjęcie od niego przysięgi oraz okresowa (co 25 lat) rewizja konstytucji, dokonywana zwykłą większością głosów.
Kadencja Sejmu trwała 5 lat. Kadencja Senatu zaczynała się i kończyła wraz z kadencją Sejmu. Wybory do obu izb były pięcioprzymiotnikowe: tajne, bezpośrednie, równe, powszechne, proporcjonalne. Konstytucja nie określała liczby posłów. Liczba senatorów miała być równa 1/4 liczby posłów. Z ordynacji wyborczej wynikała liczba posłów: 444.
Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała Rządowi i Sejmowi. Senat, jako izba wyższa, miał prawo veta zawieszającego, czyli wstrzymania projektu ustawy na 30 dni bądź wprowadzenia poprawek. Sejm mógł ponownie uchwalić wstrzymaną przez Senat ustawę bądź odrzucić poprawki kwalifikowaną większością 11/20 głosów.
Parlament mógł być rozwiązany przed końcem kadencji przez Sejm (większością 2/3 głosów) lub przez Prezydenta, za zgodą 3/5 Senatu.
Zmiana konstytucji wymagała uchwały obu izb, powziętej większością 2/3 głosów.
Czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu uzyskiwało się od 21 roku życia; w wyborach do Senatu od 30. Bierne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu - 25 lat, w wyborach do Senatu - 40 lat.
Władza wykonawcza sprawowana była przez Premiera i Radę Ministrów podporządkowanych Sejmowi, oraz przez Prezydenta, którego decyzje wymagały zatwierdzenia przez rząd.
Prezydent był wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Miał prawo odwołać rząd, zwoływać obrady sejmowe, obsadzać etaty wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast dowódcą naczelnym w czasie wojny. Mógł jednak wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój, za uprzednią zgodą Sejmu. Posiadał także prawo darowania i łagodzenia kar, pełnił funkcję reprezentacyjną, w stosunkach międzynarodowych także akceptującą i koordynującą. Akt prawny podpisany przez prezydenta nabierał mocy po kontrasygnacie premiera i odpowiedniego ministra.
Prezydent nie miał żadnych uprawnień ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa mógł być sądzony na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu.
Prezydenci, którzy byli pod rządami tej konstytucji, to Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki. Po śmierci Narutowicza i ustąpieniu Wojciechowskiego obowiązki Prezydenta dwukrotnie pełnił marszałek Sejmu Maciej Rataj.
Rada Ministrów była odpowiedzialna politycznie i konstytucyjnie przed Sejmem. Odpowiedzialność polityczna wyrażała się w możliwości udzielenia votum nieufności całej Radzie Ministrów lub jednemu z jej członków. W przypadku uchwalenia votum nieufności, cała Rada Ministrów lub jeden z jej członków musiał ustąpić.
Odpowiedzialność konstytucyjna wyrażała się w możliwości stawiania członków Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu. Uchwała w tej sprawie musiała być powzięta większością 3/5 głosów, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Rada Ministrów nie była odpowiedzialna przed Prezydentem. Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogli być pociągnięci Prezydent oraz ministrowie.
Wymiar sprawiedliwości sprawowały niezależne sądy, których organizację, zakres i sposób działania ustawodawca konstytucyjny pozostawił do uregulowania ustawodawstwu zwykłemu. Konstytucja wymieniała trzy piony sądownictwa:powszechne, z Sądem Najwyższym na czele, administracyjne, z Najwyższym Trybunałem Administracyjnym na czele, oraz wojskowe. Przewidziany był urząd sędziego pokoju.
Do rozstrzygania sporów kompetencyjnych między władzami administracyjnymi a sądami przewidziano Trybunał Kompetencyjny.
Sędziów - o ile inne przepisy nie stanowiłyby inaczej - powoływał Prezydent. Wybór sędziów pokoju przysługiwał ludności.
Konstytucja gwarantowała niezawisłość sędziom, którzy podlegali tylko ustawom. Zakazano legislatywie oraz egzekutywie ingerowania w orzecznictwo. Wprowadzono - o ile inne przepisy nie stanowiłyby inaczej - jawność rozpraw w sprawach karnych i cywilnych.
Nie utworzono specjalnego sądownictwa konstytucyjnego, a sądom powszechnym oraz szczególnym zakazano badania konstytucyjności ustaw "należycie ogłoszonych". Prawnie dopuszczalna była ocena przez sądy zgodności z konstytucją i aktami normatywnymi niższego rzędu.
Państwo zostało podzielone na województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie, stanowiące jednostki samorządu terytorialnego. W organizacji administracji państwowej wprowadzono zasadę dekoncentracji.
Obywatel miał zapewnioną równość wobec prawa względem innych obywateli, nietykalność własności prywatnej, ochronę życia, wolność, tajność korespondencji oraz brak cenzury.
Te wszystkie zapisy sprawiły, że konstytucja marcowa otoczona jest nimbem demokracji doskonałej, co nie powinno dziwić, zważywszy na praktyki komunistów sowieckich w Polsce po wojnie, tak drastycznie odbiegające od jakichkolwiek norm konstytucyjnych świata cywilizowanego.
Uroczysta preambuła konstytucji marcowej:
W imię Boga Wszechmogącego!
My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3 Maja, dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki-Ojczyzny mając na oku, a pragnąc jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich jej sił moralnych i materialnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć - tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy.
Do konstytucji marcowej można się było odwołać po roku 1990, ale tego nie zrobiono.
Piotr Szubarczyk |
|
| |
Dodane przez prakseda
dnia marca 17 2014 16:57:11 ·
9 Komentarzy ·
18 Czytań ·
|
|
|
|
|
|
Komentarze |
|
|
Dodaj komentarz |
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
|
|
|
Oceny |
|
|
|
Logowanie |
|
|
Nie jesteś jeszcze naszym Użytkownikiem? Kilknij TUTAJ żeby się zarejestrować.
Zapomniane hasło? Wyślemy nowe, kliknij TUTAJ.
|
|
|
|
|
|
Shoutbox |
|
|
Tylko zalogowani mogą dodawać posty w shoutboksie.
|
|
|
|
|
|
